চমু পৰিচয় আৰু নামৰ উৎপত্তি
২০০৩ চনৰ ৩ ফেব্ৰুৱাৰী তাৰিখে পুৰণি কামৰূপ জিলা খনক কামৰূপ মহানগৰ জিলা হিচাপে এখন পৃথক জিলাত বিভক্ত কৰা হয় | নতুনকৈ গঠিত কামৰূপ (ম) জিলা খনৰ মুখ্য কাৰ্যালয় গুৱাহাটীত স্থাপন কৰা হয় | বৰ্তমান সময়ৰ অসম খনক প্ৰাচীন ভাৰতীয় সাহিত্যত কামৰূপ নামেৰে জনাজাত আছিল | জ্যোতিষ শাস্ত্ৰ অনুযায়ী ইয়াক প্ৰাগজ্যোতিষ্পুৰ নামেৰেও জনাজাত আছিল | এসময়ত প্ৰাগজ্যোতিষপুৰ নামেৰে জনাজাত ঠাইখন পিছলৈ গুৱাহাটী নামেৰে পৰিচিত হয় |
গুৱাহাটী নামটো অসমীয়া শব্দ ‘গুৱা’ অৰ্থাৎ তামোল আৰু ‘হাট’ অৰ্থাৎ বজাৰ উৎপত্তি হৈছে| কিংবদন্তি মতে, অসুৰৰ ৰজা নৰকাসুৰে এই পৌৰাণিক নগৰখন প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল | গুৱাহাটীৰ আকৰ্ষণৰ আন এটা কেন্দ্ৰ বিন্দু হৈছে পুৰণি কামৰূপ, য’ত দেৱী সতীৰ দেহৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংগ খহি পৰিছিল আৰু প্ৰেমৰ দেৱতা কামদেৱৰ জন্ম স্থান আছিল | পিছলৈ দেৱী সতীৰ অংগ খহি পৰা নীলাচল পাহাৰৰ এই ঠাইখিনিত কামাখ্যা মন্দিৰ স্থাপন কৰা হয় | বিভিন্ন ধৰ্মমূলক গ্ৰন্থ তথা সংস্কৃত মহাকাব্য আৰু লগতে মহাভাৰতত প্ৰাগজ্যোতিষপুৰৰ বিষয়ে সঘনে বৰ্ণনা কৰা হৈছে | জিলাখন এসময়ত দুই শক্তিশালী ৰাজ্য ক্ৰমে আহোম আৰু কোচ ৰাজ্যৰ মাজত অৱস্থিত আছিল | মোগল আৰু কোচ ৰজাই এই ৰাজ্যত ক্ষমতা স্থাপনত বিফল হৈছিল যদিও আহোম ৰজাই ইয়াৰ সামৰিক আৰু প্ৰশাসনিক দায়িত্ব প্ৰদান কৰিছিল বৰফুকনক |
বৰ্তমান গুৱাহাটী নগৰ খনক অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ মুখ্য দুৱাৰ বুলি কোৱা হয়| ই অসমৰ বাণিজ্যৰ মুখ্য কেন্দ্ৰ বিন্দু তথা উত্তৰ-পূৱ ভাৰতৰ ৬ খন ৰাজ্য যেনে-অৰুণাচল প্ৰদেশ, মেঘালয়, নাগালেণ্ড, মণিপুৰ, মিজোৰাম, আৰু ত্ৰিপুৰাৰ মুল যোগসূত্ৰ |
অৱস্থানঃ
কামৰূপ(মহানগৰ) জিলাৰ অৱস্থানঃ- ২৫.৪৩- ২৬.৫১ ডিগ্ৰী উত্তৰ অক্ষাংশ আৰু ৯০.৩৬-৯২.১২ ডিগ্ৰী পূৱ দ্ৰাঘিমাংশত অৱস্থিত| কামৰূপ মহানগৰ জিলাৰ প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ গুৱাহাটী মহানগৰত অৱস্থিত। জিলাখনে মুঠ ৯৫৫ বৰ্গ কিলোমিটাৰ ঠাই আৱৰি আছে ।
চাৰিসীমা:
পূৱে - মৰিগাঁও জিলা
পশ্চিমে - কামৰুপ গ্ৰাম্য জিলা
উত্তৰে - কামৰুপ গ্ৰাম্য জিলা
দক্ষিণে - মেঘালয় ৰাজ্য
জলবায়ু
গ্ৰীষ্মকালত জিলাখনৰ তাপমাত্ৰা সৰ্ব্বোচ্চ ৩৭°-৩৯°ডিগ্ৰী ছেলছিয়াচলৈকে উঠে আৰু শীতকালত নিম্নতম ৬°-৭° ছেলছিয়াচলৈ নামে | গ্ৰীষ্মকালত প্ৰচুৰ বৰষুণ হয় | জিলাখনত বছৰি বৰষুণৰ হাৰ গঢ়ে ১৫০০ মি:মি: ৰ পৰা ২৫০০ মি:মি: হয় | জিলাখনত গঢ় আৰ্দ্ৰতা ৭৬% শতাংশ |
চৰকাৰ
লোকসভা সমষ্টি - গুৱাহাটী
বিধানসভা সমষ্টি - জালুকবাৰী (৫১), দিশপুৰ (৫২), পূব গুৱাহাটী (৫৩), পশ্চিম গুৱাহাটী (৫৪)
নদ-নদী:
কামৰূপ মহানগৰ জিলাৰ মুখ্য নদ-নদী সমূহ হ’ল-ব্ৰহ্মপুত্ৰ, ভৰলু, ডিগাৰু আৰু কলং |
ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথ সমূহ:
৩৭ ন্ং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথ – বৰঝাৰ বিমান বন্দৰৰ পৰা যোৰাবাটলৈ |
ৰাজ্যিক ঘাইপথ সমূহ:
· নাৰেংগী তিনিআলিৰ পৰা গোবৰ্ধন বজাৰলৈ প্ৰায় ১৭.৬ কিলোমিটাৰ দীঘ্ল ৰাজ্যিক ঘাইপথ
· চমতাপথাৰ তিনিআলিৰ পৰা কলংপাৰলৈ প্ৰায় ১০.৬ কিলোমিটাৰ দীঘ্ল ৰাজ্যিক ঘাইপথ
জনসংখ্যা:
২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি কামৰূপ মহানগৰ জিলাৰ জনসংখ্যা ১২,৬০,৪১৯ গৰাকী । জনসংখ্যাৰ দিশৰ পৰা ভাৰতৰ মুঠ ৭২০ খন জিলাৰ ভিতৰত ইয়াৰ স্থান ৩৮৪তম । জনবসতিৰ ঘনত্ব প্ৰতি বৰ্গ কিলোমিটাৰত ১,৩১৩ জন । ২০০১-২০১১ চনৰ কলছোৱাত ইয়াৰ জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ আছিল ১৮.৩৪%। কামৰূপ মহানগৰ জিলাত প্ৰতি ১০০০ জন পুৰুষৰ বিপৰীতে মহিলাৰ সংখ্যা ৯৩৬ গৰাকী আৰু জিলাখনৰ সাক্ষৰতাৰ হাৰ ৮৮.৭১% ।
শিক্ষা
শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত কামৰূপ মেট্ৰ পলিটান জিলাখন নাম উজ্বলা । এই জিলাত ৯ খন বিশ্ববিদ্যালয় আৰু এক শতাধিক সৰু বৰ মহাবিদ্যালয়ৰ লগতে ভালেমান বিখ্যাত বিখ্যাত বিদ্যালয় সমূহ অৱস্থিত ।
জিলাখনৰ প্ৰধান ঠাই সমূহ
মা কামাখ্যা মন্দিৰ
কামাখ্যা মন্দিৰ গুৱাহাটীৰ পৰা প্ৰায় ৭ কিলোমিটাৰ আঁতৰত নিলাচল পাহাৰত অৱস্থিত এখন শক্তিপীঠ । অম্বুবাচী মেলা এই শক্তিপীঠত বছৰি পালন কৰা এটা মুখ্য উৎসৱ যতসমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ লগতে আন আন দেশ বিদেশৰ ভক্ত সমাজ আহি এই মেলাৰ শোভাবৰ্ধন কৰে । অম্বুবাচী মেলাৰ ওপৰিও এই মন্দিৰত দুৰ্গা পূজা, দুৰ্গা দেউল আৰু মদনদেউল, মনসা পূজা, বাসন্তী পূজা আদি উৎসৱ সমূহ উদযাপন কৰা হয় । ৰাজ্যিক চিৰিয়াখানাগুৱাহাটী চহৰৰ আৰ.জি বৰুৱা পথৰ কাষতে এখন ৰাজ্যিক চিৰিয়াখানা অৱস্থিত যি দৈনিক শ শ পৰ্যটকৰ আগমন স্থলী । এই চিৰিয়াখানা খন প্রায় ১৩০ হেক্টৰ জুৰি বিস্তৃত । এইখনেই একমাত্ৰ চিৰিয়াখানা যত প্ৰাকৃতিক হাবি বনৰ মাজত জীৱ জন্তু সমূহক ৰখা হয় ।
শৰাইঘাট দলং
শৰাইঘাট দলং অসমৰ প্ৰথমখন দলং যত ৰেলপথ আৰু স্থলপথ একেলগে অৱস্থিত । শৰাইঘাট দলঙে উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলক ভাৰতৰ আন আন অংশৰ লগত সংযুক্ত কৰাত মুখ্য ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি আহিছে । ২০১৬ চনত পুৰণি দলং খনৰ ঠিক কাষতে এখন নতুন দলং নিৰ্মাণ কৰি উলিওৱা হয় । এই দলং দুখন প্ৰায় ১.৫ কিলোমিটাৰ দীঘল ।
উমানন্দ মন্দিৰ
গুৱাহাটীৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ বুকুতে পৃথিৱীৰ ক্ষুদ্ৰতম নদীদ্বীপ উমানন্দ অৱস্থিত আৰু ই এটা মন্দিৰ হিচাপে পৰিচিত । এই মন্দিৰত ভগৱান শিৱক আৰাধনা কৰা হয় । শিৱৰাত্ৰিৰ সময়ত এই মন্দিৰত অগণন ভকতৰ সমাগম হয়।
বশিষ্ট আশ্ৰম
গুৱাহাটীৰ সন্ধ্যাচল পাহাৰত বশিষ্ট আশ্ৰম অৱস্থিত । ১৮ শতিকাৰ মাজভাগত অসম ৰজা ৰাজেশ্বৰ সিংহই ইয়াক নিৰ্মাণ কৰিছিল । এই আশ্ৰম খনত সন্ধ্যা, কান্তা আৰু ললিতা এই তিনিখন নদীৰ মিলন স্থল ।
অসম ৰাজ্যিক সংগ্ৰাহালয়
গুৱাহাটীৰ ঐতিহাসিক দীঘলীপুখুৰীৰ দক্ষিণ পাৰত থকা অসম ৰাজ্যিক সংগ্ৰাহালয়ে সমগ্ৰ অসমৰ লগতে উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ শিল্প কলা সংস্কৃতিৰ নিদৰ্শন দাঙি ধৰি আহিছে । ১৯৪০ চনত নিৰ্মিত এই সংগ্ৰাহালয়ত খনন কাৰ্যৰ ফলত উদ্ধাৰ হোৱা দেৱ-দেৱীৰ মূৰ্তিৰ ভগ্নাৱশেষ সমূহো সংৰক্ষিত অৱস্থাত আছে ।
শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ কলাক্ষেত্ৰ
১৯৯০ চনত নিৰ্মাণ কৰা শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ কলাক্ষেত্ৰ গুৱাহাটীৰ পৰ্যটন স্থলী সমূহৰ ভিতৰত অন্যতম । অসমৰ কলা সংস্কৃতি সংৰক্ষণ আৰু বিশ্বৰ দৰবাৰলৈ ইয়াক লৈ যাবলৈ এই কলাক্ষেত্ৰৰ স্থাপন কৰা হৈছিল । এইখন গুৱাহাটীৰ শ্বিলং পথৰ পাঞ্জাবাৰীৰ কাষত অৱস্থিত ।
শুক্ৰেশ্বৰ মন্দিৰ
শুক্ৰেশ্বৰ মন্দিৰ শুক্ৰেশ্বৰত অৱস্থিত যত ভগৱান শিৱক আৰাধনা কৰা হয় । লোকবিশ্বাস মতে মৃত্যুৰ পিছত এই মন্দিৰত শেষ কৃতাৰ্থ সম্পন্ন কৰিলে ঈশ্বৰ প্ৰাপ্তি হয় । ১৭৪৪ চনত আহোম ৰজা প্ৰমত্ত সিংহই ইয়াক নিৰ্মাণ কৰিছিল ।